Tips voor het samengesteld gezin
Op zoek naar tips voor het samengesteld gezin? Dan ben je wellicht (plus)ouder in een samengesteld gezin! De Voorzorg maakte een fijn artikel en interviewde mij hiervoor. Hieronder lees je het volledige artikel met tips voor het samengesteld gezin.
Plusouderschap is naast ‘gewoon’ ouderschap een deel van de huidige werkelijkheid. 1 op de 10 Belgische gezinnen is een nieuw samengesteld gezin. Plusouders leveren een stevige inspanning. Daar moeten we niet flauw over doen.
Een relatie is soms hard werken, kinderen krijgen is een grote aanpassing. Dan is het niet raar dat een nieuw samengesteld gezin complexer is en nog meer uitdagingen stelt. Plusouderschap kan je veel moois geven, maar het is niet altijd even gemakkelijk.
Dat weten relatietherapeute Cindy Schepers en plusoudercoach Evelien Van Oost, zelf ook (plus)mama’s. Beiden leggen zich toe op de begeleiding van personen en koppels met een nieuw samengesteld gezin. Ze helpen hen te werken aan een gezonde gezinsdynamiek en betere communicatie. In dit artikel formuleren ze tips voor het samengesteld gezin.
Algemene tips voor samengesteld gezin
Plusouder / stiefouder = partner van persoon met kinderen
De term ‘plusouder’ is de recentere en minder negatief klinkende benaming voor het vroegere stiefouder. “Stiefouder doet ons vaak denken aan de boze stiefmoeder in sprookjes, dus in die zin is plusouder inderdaad al een stuk positiever”, stelt Evelien. “Maar we zijn er nog niet. Want plusouder veronderstelt een soort van ouderschap, en dat hoeft niet noodzakelijk.”
“Als plusouder ben je niet ‘de ouder’, maar de partner van een persoon met kinderen”
“De rol van de plusouder is nog steeds slecht gekend”, weet Cindy. “Wat is een plusouder, wat is zijn of haar rol? Voor mij is het antwoord heel simpel: als plusouder ben je niet ‘de ouder’, maar wel de partner van een persoon met kinderen. Natuurlijk maak je deel uit van een gezin en spendeer je tijd met de kinderen van je partner. Dus je zoekt naar een verhouding en verbinding. Maar je bent niet de ouder van een pluskind. Als je meteen een hecht gezin en een bijhorende band verwacht, kan het makkelijk mislopen. We hebben de neiging om de rol van ouder en plusouder te veel op elkaar te plakken.”
“Toch is het moeilijk om een duidelijkere term te vinden,” vult Evelien aan. “Van ‘plusverzorger’ of iets dergelijks zal niemand wild worden. Plusouder is met andere woorden niet ideaal, maar het klinkt wel al beter. In de praktijk merk ik bovendien dat kinderen heel creatief zijn. Ik hoor allerlei lieve koosnaampjes die ze voor hun plusouders verzinnen. ‘Mimi’ vind ik bijvoorbeeld een heel leuke. Wat ik wel afraad, is de benaming van ’mama’ of ‘papa’ overnemen. Het is een lief gebaar, maar kan soms tot verwarring leiden.” Hieronder lees je nog meer tips voor het samengesteld gezin.
Geen traditioneel gezin
Therapeute Cindy raadt in de 1ste plaats aan om na te denken over je situatie en rol als plusouder. “Als plusouder mag je niet denken in termen van een traditioneel gezin. Want dat ís een nieuw samengesteld gezin niet. Het is niet omdat 2 groepen samenkomen, dat het meteen een hecht geheel wordt. Je gezin kent een andere opbouw en dynamiek.”
“Het is een proces van zoeken naar de juiste invulling van je rol”, gaat ze verder. “Het is zoeken naar je plaats binnen een niet-traditioneel gezin. Elk nieuw samengesteld gezin is uniek en heeft zijn eigen accenten. Als je minder denkt in termen van ouder zijn, merk je dat de relatie en band met je pluskind(eren) makkelijker of beter wordt.”
Evelien is het daarmee eens: “Ik vergelijk een nieuw samengesteld gezin graag met een schip dat zelf kiest welke koers wordt gevaren. Daarbij is het belangrijk dat alle bemanningsleden, of gezinsleden, zich comfortabel voelen. Iedereen is evenwaardig en wordt met evenveel respect behandeld. Veel meer dan bij autoritair ouderschap, waarbij je bepaalde regels aan pluskinderen oplegt, ontstaat dan een open ruimte van communicatie.”
Plusouder kies je niet
Op een duidelijke manier met elkaar praten: communicatie is een belangrijke sleutel in je relatie met pluskinderen. “Erken dat een pluskind 2 ouders heeft”, stelt Cindy. “En laat gerust weten dat jij niet de nieuwe mama of papa wil spelen. Dan is er minder kans dat kinderen gaan protesteren en het legt ook minder druk.”
“Communicatie is inderdaad heel belangrijk”, legt Evelien uit. “Want communicatie creëert openheid, en openheid zorgt voor vertrouwen. Als plusouder kan je daarin het best een adviserende rol opnemen. Zo eis je niet het mandaat van een ouder op, maar kan je er wel zijn voor je pluskinderen, en voor je partner, wanneer dat nodig is.”
Maar wat als de biologische ouder vraagt om een duidelijke rol te spelen in de opvoeding? “Het is heel begrijpelijk dat je meegaat in de vraag om structuur te bieden. En toch een deel van het ouderschap mee op te nemen,” stipt Cindy aan. “Bij kleine kinderen lukt dat in het begin soms wel. Maar eens ze ouder zijn, kan het botsen.”
Evelien is het daarmee eens: “Tieners zijn een speciaal geval, alleen al omdat ze in die fase vaak veel minder gericht zijn op familie. Ze zijn volop bezig met zichzelf te ontwikkelen en staan veel minder te springen voor een nieuwe connectie binnen hun gezin.”
Dat is ook logisch, vindt Cindy: “Er komt plots een nieuwe figuur in het gezin, voor wie een kind eigenlijk niet zelf heeft gekozen. In zo’n situatie kan je niet verwachten dat het meteen een band met je wil opbouwen. Bovendien kan een kind het ook als een verraad zien ten opzichte van de andere ouder als het goed overeenkomt met zijn plusmama of -papa. Toon dus zeker aan je pluskind dat je weet dat het niet makkelijk is. Spreek het uit en toon begrip.”
14 tips voor samengesteld gezin
Geen concrete do’s en don’ts, wel advies
Cindy vergelijkt een nieuw samengesteld gezin met een multiculturele samenleving. “Verschillende stijlen, meningen, culturen en gewoontes ontmoeten elkaar. Net zoals in onze maatschappij kan je niet zomaar zeggen: ‘mijn cultuur is de beste en die moet jij overnemen’.”
Daarom biedt een nieuw samengesteld gezin ook een kans om te groeien, volgens Evelien: “Een nieuw samengesteld gezin is zeker een uitdaging, maar het heeft ook veel potentieel. Pluskinderen, maar ook (plus)ouders, krijgen de kans om verschillende normen en waarden te ontdekken en er goed over te leren communiceren. Ze komen sneller dan andere gezinnen in aanraking met deze vraagstukken en kunnen inzichtelijke vaardigheden ontwikkelen. Op die manier is een nieuw samengesteld gezin voor elk lid een verrijking.”
Zijn er tips om een nieuw samengesteld gezin gesmeerd te laten lopen of om de relatie met pluskinderen te optimaliseren? Zowel Cindy als Evelien geven aan dat er geen standaardregels bestaan. “Net zoals bij traditionele gezinnen, zijn er geen principes die altijd en voor elk gezin passen,” legt Evelien uit. “Het is zoeken naar wat goed voelt voor jezelf, voor je partner, voor je pluskinderen en voor het nieuwe gezin.”
Toch geven zowel Cindy als Evelien graag een aantal inzichten mee om in het achterhoofd te houden. Hier volgen een aantal belangrijke tips voor het samengesteld gezin:
1. Geef je relatie tijd om te rijpen. Geef jezelf en je relatie voldoende tijd om zich te ontplooien. In de 1ste fase van je nieuwe relatie ben je nog geen plusouder en alleen een partner. Neem voldoende tijd om elkaar te ontdekken en van elkaar te genieten, want dat is een belangrijk fundament voor de toekomst. In een 2de fase kunnen jullie samen de richting van jullie nieuw samengesteld gezin bepalen, met respect voor elkaar en ieders behoeftes. De biologische ouder neemt daarbij het best een sleutelpositie in. Als plusouder sta je hem of haar bij.
2. Erken elkaars verliezen. In essentie ontstaat een nieuw samengesteld gezin uit een reeks van verliezen: een verlies van een partner, een verlies van een kerngezin en een verlies van 2 biologische ouders die samen een gezin leiden. Tegelijk is er ook een verlies voor de nieuwe partner, die wellicht nooit de ambitie had om het plusouderschap op te nemen. Het is belangrijk om dit verlies te erkennen, zodat het ook verbindend kan zijn.
“Een plusouder kan een vertrouwenspersoon zijn, omdat die wat meer afstand heeft dan de ouder”
3. Een plusouder heeft niet het mandaat van ouder. Respecteer die gedachte. En respecteer ook de geschiedenis van je pluskinderen met hun ouders. Je kan niet zomaar zeggen tegen de kinderen hoe het vanaf nu moet. Neem de opvoeding niet over. Dat werkt sowieso averechts en de kinderen, de ex-partner of je eigen partner keren zich mogelijk tegen jou.
Tegelijk houdt dat niet in dat een plusouder geen mandaten mag opnemen. In overleg met je partner kunnen jullie bepaalde verantwoordelijkheden delen. Daarbij is het belangrijk dat de biologische ouder het kind gidst om jouw rol te accepteren.
4. Wees een luisterend oor. Neemt je pluskind je in vertrouwen, blok dat zeker niet af. Het is net heel mooi als dat kan. Een plusouder kan dikwijls die persoon zijn, omdat die wat meer afstand heeft dan de ouder. Neem bijvoorbeeld dat je pluskind een buis haalt op een schoolvak. Dan is het soms makkelijker om het tegen jou te zeggen dan tegen zijn of haar mama of papa. Dan is het een meerwaarde dat je niet de ouderrol moet opnemen. Je kan een vertrouwenspersoon zijn, een andere kijk op de zaak brengen …
5. Ontdek de liefdestaal van je pluskind. Leer je pluskind kennen en ontdek hoe hij of zij liefde communiceert. Houdt hij van een warme knuffel of eerder van een lange wandeling? Of is het net een leuke foto van jullie samen op de kast? Kleine, attente handelingen kunnen wonderen doen om jullie band te doen groeien. Kijk daarbij zeker ook verder dan je eigen liefdestaal. Terwijl jij bijvoorbeeld kan genieten van een dagje aan zee, houdt je pluskind misschien meer van een lief briefje in zijn of haar brooddoos.
6. Respecteer de band tussen je partner en zijn of haar kinderen. Die kan heel hecht zijn. Respecteer ook dat je partner veel energie en tijd investeert in de kinderen. Aanvaard dat jij die band met de kinderen niet hebt en mogelijk ook nooit zal ervaren. Aanvaard met andere woorden dat je altijd een andere relatie zal hebben met de kinderen van je partner.
7. Geef tijd en ruimte. Hebben je partner en pluskinderen nood aan tijd samen zonder jou? Daar is niets mis mee. Geef elkaar de nodige speelruimte. Hebben je partner en zijn of haar ex co-ouderschap? Dan kan je bijvoorbeeld op de avond of dag waarop de kinderen weer bij jullie komen zelf een andere activiteit plannen. Spreek af met een vriend of vriendin, ga sporten, maak een wandeling …
8. Forceer niet. Een nieuw samengesteld gezin moet groeien. Het is een proces voor iedereen. Jij en je partner kozen voor elkaar, de kinderen kozen niet voor jou. Een band tussen mensen kan je niet opleggen.
9. Stel je kwetsbaar op. Iedereen maakt fouten, ook plusouders. Durf toegeven als je verkeerd hebt gereageerd op een bepaalde situatie of conflict. Je fouten inzien en ze toegeven, creëert openheid, warmte en vertrouwen.
10. Durf je gevoelens te benoemen. Het is niet omdat je geen biologische ouder bent van je pluskind, dat je alles moet tolereren. Heb je ergens last van of klopt iets niet voor jou? Communiceer dan eerlijk en op een constructieve manier.
Dat is geen makkelijke taak, maar het is belangrijk om aan te geven wat je raakt. Als je zomaar alles slikt of laat passeren, riskeren die gevoelens om te slaan in woede of vijandigheid – en daar heeft niemand baat bij.
11. Reken op je partner. Wat als je pluskind zich vijandig opstelt ten opzichte van jou? Dat is als plusouder niet alleen aan te pakken. Je kan dan wel je grenzen aangeven. Je moet niet alles ondergaan. Maar je hebt ook echt de ouder nodig. Die mag jou niet aan je lot overlaten. Als de ouder wegkijkt, dan is dat heel moeilijk op te lossen.
12. Durf jezelf te zijn. Elke plusouder zoekt naar zijn of haar plaats in een nieuw samengesteld gezin. In sommige gezinnen lukt dat makkelijk, maar even vaak gaat het niet over rozen. Het is daarbij belangrijk om je eigen krachten en sterktes te erkennen, en jezelf ook te waarderen voor je inspanningen. Durf jezelf te omarmen en te beschouwen als een meerwaarde in het gezin.
13. Kies geen partij. Ligt je pluskind in conflict met mama of papa? Het is belangrijk dat je geen kant kiest. Kies je partij, dan kan je zelf weleens in een vervelende situatie terechtkomen. Blijf rustig en probeer een veilige haven te zijn voor je pluskind. Of bied aan je partner een ander perspectief, maar doe dat respectvol. Geef niet het gevoel dat hij of zij het totaal verkeerd aanpakt.
14. Erken de ex-partner. Een goede relatie met de mama of papa van je pluskind is ideaal, maar niet altijd vanzelfsprekend. Het belangrijkste is dat je elkaar erkent, ieder in zijn rol. Je hoeft niet de beste vrienden te worden. Als je bijvoorbeeld kan begrijpen dat de ex-partner de kinderen mist, is dat heel wat. Doe dat voor de kinderen én je eigen gemoedsrust. Ook al krijg je niet (altijd) hetzelfde terug van de ex-partner. Dat kan onrechtvaardig aanvoelen, maar door dezelfde houding aan te nemen geraak je niet verder.
Samenwerken is heel fijn, maar soms is het verlangen om samen te werken of om op 1 lijn te zitten net datgene wat het conflict veroorzaakt. Gun elkaar een eigen leven en een eigen opvoedstijl. Houd elkaar met andere woorden niet de hele tijd in de gaten.
Dit zijn al een aantal tips voor het samengesteld gezin. Laat gerust weten wat je eraan hebt en welke vragen het doet rijzen.
